Tìm hiểu về gió mùa Tây Nam: nguyên nhân, tính chất và ảnh hưởng của loại gió này trên lãnh thổ nước ta

Khí hậu của Việt Nam chịu tác động mạnh mẽ từ hai loại gió chính, đó là gió mùa Đông và gió mùa Hạ. Người dân Việt Nam đã quen thuộc với gió mùa Hạ, có thể biết đến với các tên gọi khác nhau như gió Tây, gió Lào, hoặc gió mùa Tây Nam. Hãy cùng Nệm Thuần Việt tìm hiểu về gió mùa Tây Nam: nguyên nhân hình thành, tác động lên khí hậu của nước ta và tầm quan trọng của nó trong bài viết sau đây.

1. Gió mùa Tây Nam là gì?

Gió mùa Tây Nam, còn được gọi là Gió Tây Nam hoặc Gió mùa hè, là một loại gió mùa phát sinh từ trung tâm áp cao Ấn Độ - Myanmar. Gió Tây Nam đưa vào Việt Nam luồng không khí từ Bắc Ấn Độ Dương thông qua vịnh Bengan.

Thời tiết do gió Tây Nam tạo ra thường có đặc điểm là gió mạnh, thường xuất phát từ hướng Tây hoặc Tây Nam, và góp phần quan trọng trong việc đem đến lượng mưa đáng kể cho khu vực châu Á Nam và Đông Á. Lượng mưa mà gió Tây Nam mang lại là kết quả của sự tương tác của không khí với các khu vực rộng lớn của đại dương nhiệt đới, giúp thúc đẩy quá trình bốc hơi từ bề mặt biển. Không khí của gió Tây Nam chứa nhiều hơi nước, và khi nó di chuyển về phía bắc và trên mặt đất, nhiệt độ của nó dần giảm xuống. Cuối cùng, khi không khí không thể giữ được độ ẩm nữa, nó sẽ giải phóng mưa đáng kể, tạo điều kiện tưới tiện cho ruộng lúa và rừng mưa ẩm ướt. Đôi khi, sự mạnh mẽ của gió mùa Tây Nam có thể gây ra lũ lụt nghiêm trọng, đặc biệt tại các vùng đồi không có cây cối.

2. Nguyên nhân hình thành nên gió mùa Tây Nam

Nguyên nhân tạo thành gió mùa Tây Nam là do sự chênh lệch về áp suất không khí giữa lục địa và đại dương, cũng như sự chênh lệch áp suất giữa lục địa Bắc bán cầu và Nam bán cầu trong các mùa khác nhau.

Vào mùa đông, khi nhiệt độ ở lục địa thấp hơn, một dải áp cao được hình thành, có trung tâm áp nằm ở khoảng từ 40 đến 60 vĩ độ Bắc. Áp cao này hoạt động mạnh mẽ và tạo ra gió thổi từ cao áp này về phía Nam và Đông Nam Trung Quốc, đồng thời hút gió từ Thái Bình Dương cho tới vĩ độ 150 - 200, tạo thành gió mùa Đông Bắc ở khu vực Đông Nam Á. Sau khi vượt qua xích đạo ở Indonesia, gió này lệch hướng và trở thành gió tây, di chuyển đến các dải hội tụ nội chí tuyến ở vĩ độ từ 10 đến 150 độ.

Ngược lại, vào mùa hạ, do sự thay đổi vị trí của mặt trời, đường hội tụ nội chí tuyến dịch chuyển lên phía Bắc, và các hạ áp hình thành do nhiệt độ trên lục địa tăng cao và di chuyển về phía Bắc. Đồng thời, gió tín phong từ phía Nam xích đạo được hút lên. Sau khi vượt qua xích đạo và chịu tác động của lực Coriolis, gió này chuyển hướng Tây Nam. Tại một số vùng, sự ảnh hưởng của các hạ áp lục địa có thể làm cho gió chuyển hướng theo hướng Đông Nam.

3. Tính chất của gió mùa Tây Nam

Tính chất của gió Tây Nam nổi bật bởi sự nóng ẩm và đặc trưng bởi gió mạnh, đồng thời đem đến lượng mưa đáng kể cho khu vực tiểu lục địa châu Á, Đông Á và Nam Á. Lượng mưa mà gió Tây Nam gây ra là kết quả của sự tương tác giữa không khí và các khu vực rộng lớn của đại dương xích đạo nhiệt đới. Khối khí này kích thích quá trình bốc hơi ngày càng mạnh từ mặt biển ấm, làm cho không khí trong gió Tây Nam trở nên đầy đặn với hơi nước.

Tuy nhiên, khi gió Tây Nam di chuyển về phía bắc và lên trên mặt đất, nhiệt độ của nó bắt đầu giảm xuống. Đến một điểm nào đó, không khí không thể giữ được độ ẩm nữa và dẫn đến việc giải phóng lượng lớn mưa. Điều này đặc biệt quan trọng cho việc cung cấp nước cho ruộng lúa và rừng mưa khí ẩm. Tuy nhiên, có thể xảy ra lũ lụt nghiêm trọng, đặc biệt tại các vùng đồi không có cây cối khi lượng mưa quá lớn.

4. Gió mùa Tây Nam ở Việt Nam sẽ như thế nào?

Việt Nam là một trong những nước chịu ảnh hưởng của gió mùa Tây Nam.

4.1 Thời gian hoạt động của gió mùa Tây Nam ở nước ta

Gió Tây Nam thường có sức mạnh đáng kể trong khoảng từ giữa đến cuối mùa hè, tuy nhiên, trong vài mùa hè, có thể xuất hiện hai luồng gió Tây Nam thổi vào Việt Nam từ tháng 5 đến tháng 10.

Khí hậu gió Tây Nam có các đặc điểm sau:

• Vào đầu mùa hè, khối khí nhiệt đới ẩm từ Bắc Ấn Độ Dương di chuyển theo hướng Tây Nam và xâm nhập trực tiếp vào Việt Nam, gây mưa lớn cho cả đồng bằng Nam Bộ cũng như Tây Nguyên. Đồng thời, khi đi qua dãy Trường Sơn, gió Tây Nam tạo ra hiệu ứng gió phơn Tây Nam cho khu vực Bắc Trung Bộ và Nam Tây Bắc, thường đi kèm với thời tiết khô hạn và nắng nóng.
• Trong khoảng thời gian từ giữa đến cuối mùa hè (từ tháng 6 trở đi), gió Tây Nam bắt nguồn từ áp cao cận chí tuyến bán cầu Nam hoạt động mạnh. Khi đi qua vùng biển xích đạo, không khí này trở nên nóng ẩm, góp phần tạo ra lượng mưa đáng kể trên toàn quốc.

Gió mùa Tây Nam là nguồn gốc chính gây ra khoảng 80% lượng mưa lớn tại Việt Nam. Tuy nhiên, nó cũng có thể gây ra các đợt bão và lũ lụt nghiêm trọng trong nước.

4.2 Đặc thù của gió mùa Tây Nam khi hoạt động ở Việt Nam?

Gió mùa là một hiện tượng thời tiết phổ biến, thường được biết đến với các tên gọi khác nhau tùy theo quốc gia và vùng miền mà nó ảnh hưởng. Gốc từ chữ Ả Rập “mawsim” (nghĩa là “mùa”), từ đó chuyển sang các ngôn ngữ khác như Bồ Đào Nha và Hà Lan, được gọi là “monsun.”

Gió mùa là một loại gió ổn định, tồn tại trong một khoảng thời gian dài và ảnh hưởng đến một khu vực rộng lớn trên hành tinh.

Ở Việt Nam, vị trí địa lý nằm trong khu vực nội chí tuyến bán cầu Bắc, do đó, gió mùa Tây Nam là tên gọi cho hiện tượng này và hoạt động quanh năm. Khí hậu của Việt Nam cũng chịu sự ảnh hưởng mạnh mẽ từ các khối khí hoạt động theo mùa, với hai loại gió mùa chính là gió mùa Đông Bắc và gió Tây Nam.

4.3 Tính chất của gió mùa Tây Nam ở lãnh thổ Việt Nam

Gió mùa Tây Nam, hay còn được gọi là gió mùa mùa hạ, khi thổi vào nước ta mang đặc trưng là tính chất nóng ẩm và có sức gió mạnh, đồng thời gây ra lượng mưa đáng kể trong các khu vực mà nó đi qua, đặc biệt là tiểu lục địa châu Á và Nam Đông Á. Lượng mưa do gió Tây Nam gây ra là kết quả của tương tác của không khí với các khu vực lớn của đại dương xích đạo ấm áp. Khối khí này kích thích quá trình bốc hơi ngày càng gia tăng từ mặt biển nhiệt đới, làm cho không khí trong gió mùa Tây Nam trở nên đầy đặn với hơi nước.

Khi gió Tây Nam hoạt động, nhiệt độ trên toàn quốc tăng lên và thường đạt trên 25 độ C ở các vùng thấp. Khối lượng mưa lớn tập trung chủ yếu vào khoảng 80% tổng lượng mưa của cả nước, và thường đi kèm với các hiện tượng thời tiết đặc biệt như gió Tây, mưa ngâu và bão.

Ở Việt Nam, mùa gió Tây Nam kéo dài từ tháng 5 đến tháng 10 và thường có hai luồng gió Tây Nam thổi vào cùng hướng Tây Nam. Tính chất và phạm vi của gió Tây Nam rất rõ rệt trong mùa hè:

• Vào nửa đầu mùa hạ (từ tháng 5 đến tháng 7): Khối khí chí tuyến vịnh Bengan di chuyển theo hướng Tây Nam và xâm nhập trực tiếp vào Việt Nam, gây ra lượng mưa lớn cho đồng bằng Nam Bộ và Tây Nguyên. Sau khi vượt qua dãy Trường Sơn, gió Tây Nam tạo ra hiệu ứng phơn khô nóng cho các vùng đồng bằng ven biển miền Trung và phía Nam khu vực Tây Bắc.
• Vào giữa và cuối mùa hạ (từ tháng 6 đến tháng 10): gió Tây Nam (được hình thành từ áp cao cận chí tuyến bán cầu Nam) hoạt động mạnh mẽ. Khi di chuyển qua vùng biển xích đạo, không khí trở nên nóng ẩm, góp phần tạo ra lượng mưa lớn kéo dài cho vùng đón gió ở Nam Bộ và Tây Nguyên của nước ta. Do sự hiện diện của áp thấp ở Bắc Bộ, khối khí này cũng di chuyển theo hướng Đông Nam và tạo thành “gió mùa Đông Nam” trong mùa hè tại miền Bắc Việt Nam.

5. Ảnh hưởng của gió mùa Tây Nam đối với nước ta

Với những đặc điểm, tính chất trên gió Tây Nam đã và đang gây ra những ảnh hương trực tiếp đối với đời sống cá nhân cũng như hoạt động sản xuất ở nước ta.

5.1 Đối với hoạt động sản xuất nông nghiệp

Về mặt thuận lợi, trong mùa gió Tây Nam, nhiệt độ thường duy trì ở mức cao, cùng với độ ẩm lớn và lượng mưa tăng cao. Điều này tạo ra điều kiện lý tưởng để phát triển nền nông nghiệp lúa nước và thâm canh tăng vụ, đồng thời khuyến khích đa dạng hóa các loại cây trồng và hoạt động nuôi trồng.

Tuy nhiên, gió Tây Nam cũng đem theo những khó khăn đáng kể. Thời tiết trong mùa này thường biến đổi thất thường, với sự xuất hiện thường xuyên của thiên tai và mưa lũ. Điều này gây ra nhiều khó khăn cho các hoạt động canh tác, thời vụ nông nghiệp, và đặc biệt là tạo ra nguy cơ thiên tai và tìm kiếm cứu nạn.

Bên cạnh đó, sự kết hợp giữa độ ẩm môi trường cao và nhiệt độ lên cao trong mùa gió Tây Nam tạo ra môi trường lý tưởng cho sự phát triển của các loại vi khuẩn và virus gây bệnh. Điều này có thể ảnh hưởng đến sức kháng của cây trồng, vật nuôi, và cả sức khỏe của con người.

5.2 Ảnh hưởng đối với đời sống của người dân

Khi khối khí nhiệt đới hướng Tây Nam thổi vào đầu mùa hạ và kết hợp với hiệu ứng phơn Tây Nam (gió phơn Lào), nó có thể tạo ra tình trạng hạn hán khô nóng cho các khu vực miền Trung và Tây Bắc. Hạn hán không chỉ gây ảnh hưởng đến cây trồng và vật nuôi mà còn đặt ra nguy cơ cho sức khỏe của con người. Nắng nóng và khô hanh dễ dàng gây ra tình trạng sốc nhiệt và mất nước, khiến cơ thể trở nên mệt mỏi và yếu đuối.

Trong thời gian giữa và cuối mùa hè, gió Tây Nam thường đem theo lượng mưa dồi dào cho cả nước. Tuy nhiên, đây cũng là nguyên nhân gây ra tình trạng bão lũ ở vùng biển và các khu vực nguy hiểm, đồng thời có thể dẫn đến sạt lở đất và ngập úng tại các thành phố lớn.

5.3 Ảnh hưởng đối với những hoạt động sản xuất khác

Thời điểm hoạt động của gió Tây Nam thường tạo điều kiện thuận lợi cho nhiều ngành kinh tế. Đặc biệt, mùa hạ này rất thích hợp cho sự phát triển của các ngành như lâm nghiệp, giao thông vận tải, thủy hải sản và du lịch. Điều này là do khí hậu trong thời kỳ này tạo ra cơ hội để tăng cường hoạt động khai thác nông lâm ngư nghiệp và xây dựng.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng gió mùa Tây Nam cũng có ảnh hưởng lớn và trực tiếp đối với nhiều ngành kinh tế khác. Ví dụ, trong lĩnh vực giao thông, du lịch và công nghiệp khai thác, chúng ta thường phải đối mặt với sự biến đổi của chế độ sông ngòi và mực nước sông theo mùa. Vào mùa hè, khi lượng mưa tăng cao, mực nước các con sông có thể dâng cao, ảnh hưởng đến việc vận chuyển và hoạt động du lịch, cũng như việc khai thác tài nguyên tự nhiên.

6. Kết luận

Bài viết trên đã giải đáp thắc mắc của bạn đọc về những câu hỏi liên quan đến gió mùa Tây Nam hay còn được gọi là gió mùa mùa hạ. Thông qua bài viết, Nệm Thuần Việt hi vọng bạn đã có thêm những thông tin hữu ích về gió mùa Tây Nam nói chung và gió mùa Tây Nam ở Việt Nam nói chung.

Xem thêm:

• Mùa Thu bắt đầu khi nào? Dấu hiệu, đặc điểm và thời tiết của mùa thu

• Ngày vía Thần Tài 2023 diễn ra vào ngày nào? Bạn nên mua gì vào ngày Thần Tài 2023 ?

• Giờ Dậu là mấy giờ? Tổng quan về Giờ Dậu và Một số câu hỏi thường gặp về thời gian theo lịch dương và âm